Poznajcie rezultat ponad 25-letniej pracy badawczej i kolekcjonerskiej Adama Czarnowskiego. Kultowe polskie góry na kilkuset pocztówkach.

Maszynopis Adama Czarnowskiego* o tytule „Ikonografia tatrzańska na dawnych widokówkach” trafił do wydawcy prawie 10 lat temu, dwa lata później autor zmarł, nie doczekawszy się publikacji. Na szczęście jego dzieło, uzupełnione o teksty związane z fotografią tatrzańską, niedawno ujrzały światło dzienne. Przyznamy – to wydanie waży sporo, ale to świetnie oddaję wagę, którą Czarnowski przywiązywał do swojej filokartystycznej pasji. Dziś te niesamowite pocztówki zamieszkują Bibliotekę Narodową, ale każdy entuzjasta Tatr może mieć ich przedruki u siebie. Też macie wrażenie, że każdą kartkę wkleił tu własnoręcznie sam autor?

Wizualna podróż przez historię Tatr zaczyna się od garści faktów związanych z bohaterką tej publikacji – kartką pocztową. Dzieje ilustrowanych kart, zwanych pocztówkami, zaczynają się już w czasach Bolesława Chrobrego, a znaczki pocztowe wprowadzono u nas dokładnie w 1860 r. Tematyka tatrzańska na widokówkach była reprodukowana od końca XIX w. – na kartach pojawiały się widoki Zakopanego czy Morskiego Oka, wizerunki górali i góralski folklor. Zakopiańscy turyści wysyłali pocztówki masowo, nawet kilka razy dziennie. Spore zapotrzebowanie wygenerowało produkcję kiczowatych i ckliwych widoczków, wobec których protestował fotograf Antoni Wieczorek, apelując: „Nie zaśmiecajcie świata pocztówką – parodią piękna Tatr”. Rezultat? W międzywojniu pojawiły się karty z pięknymi reprodukcjami malarstwa polskiego. Kto by nie chciał mieć Stryjeńskiej na pocztówce!

Wartość artystyczna to jedno, ale przecież ta kolekcja to bezcenny zapis zmian kulturowych naszego kraju – dziś w góry nosimy buty trekingowe, którymi na bank wzgardziłyby elegantki z początku XX w. Wtedy w ich górskiej garderobie triumfowały spódnice z falbanami i rozłożyste kapelusze. Tatrzańskie sceny rodzajowe bawią, landszafty – zachwycają. Dzisiejsze relacje z Instagramu się nie umywają.

*Adam Czarnowski (1918–2010) – jeden z najwybitniejszych polskich krajoznawców, utalentowany fotografik, kolekcjoner i znawca historii polskiej fotografii i pocztówki. Wieloletni pracownik Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i jego członek honorowy. Autor 14 książek i 700 źródłowych prac. Zgromadził ponad 90 tysięcy pocztówek, z czego aż 5 tysięcy o tematyce tatrzańskiej, tworząc jeden z największych tego typu zbiorów w Polsce. „O pocztówkach tatrzańskich” to praca jego życia.

„O tatrzańskich pocztówkach”
Adam Czarnowski
Wydawnictwo Tatrzańskiego Parku Narodowego